Hormonen en neurotransmitters zijn allebei chemische boodschapperstofjes. Het verschil is dat hormonen via het bloed door het lichaam vervoerd worden en neurotransmitters via elektrische signalen. Dit laatste gaat veel sneller dan via het bloed, namelijk 150 meter per seconde.
Een overzicht van de belangrijkste hormonen
Oestrogeen
Oestrogeen is het vrouwelijke hormoon bij uitstek. Het zorgt o.a. voor ronde heupen, volle borsten, een mooie strakke huid zonder rimpels, de doorbloeding en vochthuishouding in de vagina. En dat je de behoefte voelt om je kinderen te verzorgen. Het is een stimulerend hormoon: het geeft energie en stimuleert het centrale zenuwstelsel en je hersenen: je vermogen om te denken, te concentreren, te onthouden. Dit hormoon gaat sterk schommelen in de perimenopauze (vanaf 35-40 jaar). Uiteindelijk neemt de productie van oestrogeen in je eierstokken volledig af en zorgt alleen vetweefstel nog voor oestrogeenproductie (ongeveer 40% van de hoeveelheid rond je 35e). Daarom komen veel vrouwen richting de menopauze ook aan in gewicht. Een paar kilo gewichtstoename is dus juist gezond! Het zorgt ervoor dat je oestrogeenniveau niet volledig onderuit gaat.
Progesteron
Progesteron is een kalmerend hormoon. Het brengt het centraal zenuwstelsel tot rust en bevordert de nachtrust. Het wordt vaak het zen-hormoon genoemd. Dit hormoon wordt in de 2e helft van je cyclus aangemaakt en daalt als eerste in de perimenopauze (rond 35-40 jaar). Een daling of tekort aan progesteron (bij PMS, stress, ondergewicht, extreem sporten) zorgt voor stemmingswisselingen, prikkel- en stressgevoeligheid, slaapstoornissen, verstoorde menstruatiecyclus vaak met of hele lichte of juist heftige menstruaties, onvruchtbaarheid.
Testosteron
Testosteron is een ‘mannelijk’ hormoon dat vrouwen in veel kleinere hoeveelheden produceren. Het is noodzakelijk voor een gezond energieniveau en voor lichamelijke kracht (opbouw van botten en spieren). Het geeft focus en daadkracht en zorgt voor jouw sexuele lust. Het houdt je ook slank en gespierd. Sommige vrouwen hebben een meer dan gemiddelde hoeveelheid testosteron door epigenetische programmering in hun eerste levensjaren. Ook bij stress neemt het testosteronniveau sterk toe (want focus en daadkracht nodig om te overleven). Een te hoog testosteronniveau kan echter leiden tot o.a. verminderde vruchtbaarheids, haaruitval, acne, rusteloosheid en PCOS (poly cystisch ovarium syndroom). Maar ook een te laag testosteronniveau komt voor, bijvoorbeeld als je richting de menopauze gaat en zeker als je dan te weinig spieren hebt want spieren produceren ook testosteron. Dit geeft klachten als libidoverlies, vermoeidheid, depressie, geheugenproblemen, vaginale droogheid. Een vrouw heeft rond haar 50e nog maar 25% van de hoeveelheid testosteron die ze had op haar 20e.
Cortisol
Cortisol wordt geproduceerd in de bijnieren en komt vrij bij elke vorm van stress (pijn, piekeren, slechte relatie, werkdruk, spanningen). Cortisol helpt je omgaan met en beschermt je tegen de gevolgen van stress. Het moet je lichaam weer in evenwicht brengen na de stressprikkel. Bij chronische stress houdt de stressprikkel aan en moeten je bijnieren continu cortisol aanmaken. Dit heeft verstrekkende gevolgen omdat cortisol o.a. de bloedsuikerspiegel verhoogt. Dit leidt tot insulineresistentie in lichaamscellen en in hersenencellen. Daardoor ontstaat overgewicht en een onvermogen om af te vallen. Insulineresistente hersencellen krijgen geen breinenergie meer, met hersenmist, verminderd denk- en concentratievermogen en op de lange termijn Alzheimer tot gevolg.
Insuline
Insuline heeft ontzettend veel functies. De meest bekende is de regulatie van de bloedsuikerspiegel doordat insuline de ’taxi’ is die glucose EN voedingsstoffen uit het bloed de cellen in transporteert. Als er veel insuline wordt geproduceerd zet je lichaam de glucose die je cellen niet kunnen opnemen om in vet. En vervolgens gaat insuline de afbraak van datzelfde vet tegen. Als je insulineresistent bent, kunnen je cellen steeds minder glucose en voedingsstoffen opnemen omdat ze ongevoelig zijn voor insuline. Hierdoor ga je in eerste instantie steeds meer insuline produceren waardoor je o.a. snel toeneemt in gewicht en afvallen onmogelijk wordt. Maar ook bij chronische stress wordt continu insuline geproduceerd o.i.v. cortisol. Insuline zorgt o.a. ook voor een stijging van het testosterongehalte.
Schildklierhormoon
Schildklierhormoon wordt in de schildklier gevormd en stimuleert de stofwiseling en de groei. Het hormoon regelt de lichaamstemperatuur, is belangrijk voor het geheugen en stimuleert het immuunsysteem. Vrouwen in de perimenopauze krijgen vaak klachten met het schildklierhormoon. Door de daling van progesteron zijn ze stressgevoeliger en bij stress worden er minder schildklierhormonen in de actieve, werkzame vorm omgezet. Met klachten als vermoeidheid, gewichtstoename, het koud hebben of haaruitval tot gevolg.
Melatonine
Melatonine wordt aangemaakt in de epifyse en wordt ook wel het moederhormoon genoemd, omdat het de aanmaak van andere hormonen en heel veel lichaamsprocessen reguleert. Het bekendste proces is het slaap-waakritme. Onder invloed van het circadiaans ritme van daglicht -vooral de afwezigheid daarvan- wordt in de avond melatonine aangemaakt vanuit serotonine. Dit circadiaans oerritme wordt tegenwoordig sterk verstoord door kunstlicht en het blauwe licht van schermen, waardoor melatonine niet op tijd aangemaakt kan worden om lekker te kunnen in- en doorslapen. Stress zorgt ook voor melatonineproblemen. Bij stress daalt je voorraad serotonine sterk. Echter, melatonine wordt aangemaakt vanuit serotonine. Stress lijdt dus ook tot te weinig melatonine. Te weinig melatonine leidt niet alleen tot slaapproblemen, maar het is ook je meest krachtige anti-oxidant. Stille ontstekingen en foute celgroei krijgt daardoor meer kans om schade aan te richten in je lichaam.
Een overzicht van de belangrijkste neurotransmitters
GABA
GABA kun je zien als je ‘rem’ en zorgt voor een goede beheersing over je gedachten en emoties. Je kunt tot rust komen. Daarnaast zorgt GABA voor stressbeheersing, prikkelverwerking, kalmte, gestructureerdheid, zelfbeheersing, geduld, hard kunnen werken en een goed herstelvermogen.
Serotonine
Je hebt veerkracht, een goed denkvermogen, een positieve levenshouding, je bent ‘easy going’, niet te serieus, je kunt oplossingsgericht denken, sterk onder druk, emotioneel evenwichtig, een goed aanpassingsvermogen, naar buiten gericht, je slaapt goed en je kunt soepel/dagelijks naar de wc.
Dopamine
Je hebt een goede breinenergie, alertheid, concentratie, motivatie, focus, wilskracht, daadkracht, besluitvaardigheid en zelfvertrouwen. Het geeft je een echte winnersmentaliteit en je kunt presteren onder druk.
Acetylcholine
Je beweegt en denkt snel, je hebt een goede verwerkingssnelheid en een goed leervermogen, analytisch vermogen, reactiesnelheid, maar ook creativiteit, je bent snel van begrip, hebt goede zintuigen, je bent nieuwsgierig, invoelend en hebt een goede intuïtie.